Będkowo. Znaleziska archeologiczne…

Znaleziska archeologiczne dowodzą, że osadnictwo na terenie wsi istniało już w epoce brązu. Nazwa wsi wywodzi się od imienia Benek – zdrobnienie od imienia Benedykt. Na przestrzeni wieków nazwa miejscowa ulegała zmianie: Benicovo, Benicowo (1203, 1208), Bencouo (1236), Bencovo (1266), Benkow (1372), Bentche (1743), Bentke (1753), Benkau (1803), Bentkau (w latach 1830-1945), Będkowo – po roku 1945.

Będkowo -1920. Widok od strony ogrodów.

Jest to bardzo stara wieś. Jej dzieje sięgają XII w. Pierwszym znanym właścicielem wioski był Johann, kantor katedralny i jego bracia. Kantor odpowiadał za chór działający przy katedrze biskupiej. Książę Henryk Brodaty fundując opactwo żeńskie w Trzebnicy nabył Będkowo – poprzez zamianę – od Johanna i w 1208 r. włączył do kompleksu dóbr klasztoru cysterskiego. Wieś została zorganizowana na prawie polskim. Dziesięciny pobierał klasztor. W latach 1266-67 cysterki założyły tu folwark. Przed 1608 r. przekazały go w zastaw wrocławskiemu mieszczaninowi. Po zaspokojeniu jego roszczeń, folwark wrócił do opactwa. Po kasacji klasztoru w 1810 r., folwark przejął skarb państwa. W 1876 r. majątek ten (159 ha) nabył von Obernitz, właściciel Machnic. Jego potomkowie dzierżyli go do 1937.

Będkowo. Pocztówka z 1936 r.

Do XVIII w. wieś miała charakter ulicówki, która położona była przy przecznicy starej drogi z Wrocławia do Trzebnicy. Jednak przed rokiem 1826 wybudowano nową drogę z Wrocławia do Trzebnicy, która biegnąc przez środek wsi, przecięła Będkowo na dwie części. Wobec tego wieś z ulicówki przekształciła się w wielodrożnicową. W ten sposób na terenie wsi powstały dwa centra, po zachodniej stronie drogi – zespół folwarczny, a po wschodniej, na końcu wsi – nowy zespół ośrodka wypoczynkowego.

Będkowo. Dom wczasowy od frontu.

Dawny folwark został przebudowany w latach 1750-1826. Obecna zabudowa wraz z domem zarządcy majątku pochodzi z lat 1860-1880. Na wschodnim skraju wsi, przy starej drodze stał zajazd, który po zmianie biegu głównej drogi, utracił swoje znaczenie. W 1916 r. obiekt ten kupiła Wrocławska Organizacja Opieki i w 1920 r. zorganizowała w nim dom oraz szkołę rolniczo-ogrodniczą dla sierot – „Land-Lehrheim”. Koło domu postawiono szklarnię. W 1923 r. placówkę zamknięto, a obiekt zgodnie z decyzją zarządu miasta Wrocławia, przekształcono na dom wypoczynkowy – Landerholungsheim”. Walory krajobrazowe otoczenia sprawiły, że ośrodek rozbudowano. W1927 r. wzniesiono budynek główny z 30 pokojami mieszkalnymi i oficynę mieszkalno-gospodarczą. Na terenie tego ośrodka urządzono również ogród. W latach trzydziestych zespół wypoczynkowy przekształcono w ośrodek dla matek – „Waldheim”, który liczył 60 miejsc. W związku z powstaniem ośrodka wypoczynkowego w 1927 r., na miejscu dawnej drogi wybudowano nową ulicę wiejską. Po 1945 r. placówka ta funkcjonowała jako Oddział Zakaźny ZOZ w Trzebnicy. Obecnie mieści się tu Ośrodek Medycyny Paliatywnej i Hospicyjnej.

Litografia z 1927 r. Widok domu wypoczynkowego od srtony ogrodu.

W XVIII I XIX w. wieś zamieszkiwali zagrodnicy i chałupnicy, którzy gospodarowali na 179 ha ziemi. We wsi był wiatrak, karczma i 8 warsztatów tkackich. W 1867 r. wioska liczyła 25 domów, w których żyło 169 mieszkańców. W pierwszej połowie XX w. liczba ludności ulegała zmianie i miała tendencję spadkową. W 1922 r. liczyła 19 domów i 90 mieszkańców, ale w 1939 liczba mieszkańców wzrosła do 148. Kościołem parafialnym katolików był kościół św. Piotra w Trzebnicy. Po 1525 r., świątynia ta – z przerwami – była zborem dla ewangelików, w tym z Będkowa. Natomiast katolicy uczęszczali do kościoła klasztornego cysterek, który od1818 r. należał do parafii św. Bartłomieja i św. Jadwigi w Trzebnicy.

Będkowo. Kartka z 1932 r.

Przedwojenne dzieje mieszkańców Będkowa zostały przerwane przełomowymi wydarzeniami 1945 roku. Śląsk wrócił w granice Polski, natomiast ludność niemiecka musiała opuścić jego ziemie. Do wioski przybyli polscy osadnicy. Tak zaczęła się tworzyć, w całkowicie zmienionych realiach polityczno – ustrojowych, nowa społeczność Będkowa, która dopisuje dalszy ciąg dziejów swojej „Małej Ojczyzny”.

~ Leontyna Gągało